Lama baca: 2 menit
Hampir semua kalangan, khususnya masyarakat Jawa mengetahui ‘Jangka Jayabaya’ yang dipercaya berisi ramalan masa depan Nusantara (Indonesia). Sebagian pendapat meyakini Jangka Jayabaya ditulis oleh Sang Prabu Jayabaya yang memerintah Kerajaan Kadiri sekitar tahun 1100M, sebagiannya lagi berpendapat penulisnya adalah Rangga Warsita (Ronggowarsito), seorang pujangga dari Kasunanan Surakarta sekitar tahun 1800M.
Menurut pitutur yang saya ingat dahulu, ‘jangka’ berarti ‘petunjuk’, sementara ‘jayabaya’ terdiri dari dua kata ‘jaya’ yang berarti ‘menang’ dan ‘baya’ yang berarti ‘bahaya’ sehingga secara harafiah Jangka Jayabaya bisa diartikan sebagai petunjuk untuk mencapai kemenangan di masa penuh bahaya.
Isi Jangka Jayabaya
Penelusuran saya menemukan Jangka Jayabaya yang saya salin sebagiannya:
Besuk yen wis ana kreta tanpa jaran.
Tanah Jawa kalungan wesi.
Prahu mlaku ing dhuwur awang-awang.
Kali ilang kedhunge.
Pasar ilang kumandhang.
Iku tandha yen tekane jaman Jayabaya wis cedhak.
Bumi saya suwe saya mengkeret.
Sekilan bumi dipajeki.
Wong wadon nganggo pakeyan lanang.
Iku tandhane yen wong bakal nemoni wolak-waliking jaman.
Akeh janji ora ditetepi.
Akeh wong wani nglanggar sumpahe dhewe.
Akeh manungsa mung ngutamakke dhuwit.
Akeh bapa lali anak.
Akeh anak wani nglawan ibu.
Sedulur padha cidra.
Kulawarga padha curiga.
Kanca dadi mungsuh.
Ukuman Ratu ora adil.
Akeh pangkat sing jahat lan ganjil.
Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin.
Wong agung kasinggung.
Wong ala kapuja.
Akeh ibu padha ngedol anake.
Akeh wong wadon ngedol awake.
Akeh wong ijol bebojo.
Randha seuang loro.
Prawan seaga lima.
Dhudha pincang laku sembilan uang.
Akeh wong ngedol ngelmu.
Akeh randha nglairake anak.
Akeh jabang bayi lahir nggoleki bapakne.
Agama akeh sing nantang.
Prikamanungsan saya ilang.
Omah suci dibenci.
Omah ala saya dipuja.
Sing suwarane seru oleh pengaruh.
Wong tani ditaleni.
Ratu ora netepi janji, musna panguwasane.
Wong tuwa lali tuwane.
Pedagang adol barang saya laris, bandhane saya ludhes.
Akeh wong kaliren lan wuda.
Akeh wong mati kaliren ing sisihe pangan.
Akeh wong nyekel bandha nanging uripe sangsara.
Wong waras lan adil uripe nggrantes lan kepencil.
Wong apik saya sengsara.
Wong bener saya thenger-thenger.
Wong salah saya bungah-bungah.
Bejane sing lali, bejane sing eling.
Nanging sauntung-untunge sing lali.
Isih untung sing waspada.